|
1393- 1394 ler de Anadolu ‘nun durumu ;
Timur İran kapılarına dayandığında Orta Anadolu’da henüz tam hakimiyet kuramamış bir Osmanlı devleti,Kayseri ve Sivas civarında Kadı Burhanettin Ahmet’in devleti , Karamanoğluları beyliği ,Erzincan emirliği ,Dulkadirliler ve Akkoyunlular varlıkların sürdürüyorlardı .
Yıldırım Beyazıt’ın Anadolu’daki direnişi kırmak için yapmış olduğu seferler ve almış olduğu yerler Orta Anadolu’yu elinde bulunduran Kadı Burhanettin’i öteki siyasi birliklerin koruyucusu durumuna getirmişti .Memlük’ lü sultanı ile Kadı burhanettin arasında çatışmalar vardı 1386 larda İran’ı işgal eden Timur Nahcivanda Karargah kurmuş ve Doğu Anadolu ya girmeyi planlıyordu Erzincan’da ise Emir Mutahharten Timur ile iyi ilişkiler kurmuştu ve bunu Timur’un ölümüne kadar devam ettirdi .Timur ‘un Emir Mutaharten ile iyi ilişkiler kurmasının nedeni 1394 başında Dicle yi aşıp gelen Timur bu bölgedeki en etkili ve Kadı burhanettin in başlıca düşmanı olan beyliğin bu beylik olduğunu tespit etmişti bu yüzden ,Timur’un Anadolu’ya girmesi Kadı burhanettin ve Osmanlı karşıtları tarafından sevinç ile karşılandı
Timur’un Anadolu’da görünmesi ve istilalar ;
1393 Kışında Mezendaran ı ele geçiren Timur Anadolu üzerinden Suriye ye doğru inmeyi hedefliyordu bunun sebepleri arasında ise şunlar sayılabilir : Timur Bütün bu toprakların Cengiz ve oğullarına ait olduğunu ve kendisinin de onların doğal mirasçısı olduğunu düşünmesi , Suriyeye kadar gitmeden önce arkasında kendisine ait olmayan veya mukavemet edecek topraklar ve siyabsi birlikler bırakmak istememesi idi .
Timur’un gelişinden ve bölgeye girmiş olmasından rahatsız olan ve savaş hazırlıklarına başlayan kadı Burhanettin e karşılık bu olayı coşku ile karşılayan Konya ,Elbistan ve Erzincan beylikleri vardı 1393-1394 Timur Anadolu’ya girdi ve Suriye ye gitme planı açığa çıktı
Osmanlı’nın Anadolu ya yayılma isteğini engelleyen yegane güç olan Kadı Burhanettin bu kez Timur’a karşı durdu . Bölgesel bir ittifak kurularak Timur ‘a karşı gelme ve onu durdurma planları yapılıyordu .Timur ise bu birliği parçalama planları yapıyordu ve Kadı Burhanettin’ e bu ittifaktan ayrılması çağrısı yaptı bunu reddedilmesi üzerine Anadolu’ya yürümeye ve fethetmeye karar verdi Erzincanoğlu ile Karamanoğlu beylikler arada kalan Kadı Burhanettin’ e saldırmışlardı bu arada Timur Anadolu’dan çıktı ve doğuya yöneldi
Timur’un dönüşü ve yeni gelişmeler ;
Timur un geçici bir sürede olsa Gürcistan üzerine yürümesi ile bir süreliğine de olsa Anadolu ‘yu rahatlatmıştı . Bu durumu değerlendiren Burhanettin Timur ‘un yanında yer alan beylikleri cezalandırmıştı Burhanettin ,Karamanoğullarının üzerine yürüdü ve onları kaçırdı . Bu sıralarda bölgesel anlaşma ile ilişkileri sıcak tutan Osmanlı ve Kadı burhanettin ile Memlük sultanına karşı cephe geliştirdikleri için Kadı Burhanettin de Altınordu hanı Toktamış ile aynı sebepten iyi ilişkiler kuruyordu .Nihayet Toktamış ile savaşan Timur savaşı kazanmış Altınordu devletinin geleceğini belirlemişti fakat Toktamış ı ele geçirememişti .Bu yeni durum Timur’un Anadolu ve Suriye yi ele geçirmekle politikasını hayata geçirmesi için zemin çalışmasıydı .
Anadolu ve orta doğu üzerinde kontrol kurma çabaları;
Timur fetihler ile aldığı bölgelerde kesin bir hakimiyet istiyordu ve geri çekildiği zaman bile burada kendisinin temsil edilmesini istiyordu bu nedenle kazandığı yerlerden Azerbaycan ve batı İran’ın yönetimini Miranşah ‘a vermişti .Yani Bakü derbendi Mirahşah ,Hemedan ,Bağdat , Rum diyarından Anadolu ya kadar bütün bölgenin Timur adına tek sorumlusu olacaktı bu şekilde Timur orta doğuyu ve Anadolu’yu sürekli bir tehdit altında tutabilecekti Anadolu da ise bu görevi yerine getirecek olan Erzincan emiri ve Mardin Meliki vardı .Bunlar Memlük emiri Sultan Berkuk un Anadolu’ya girmesine engel olacaklardı.
Anadolu ve Orta doğuda Timur’a direniş ;
Timur un deşt-i kıpçak seferi için geri ülkesine dönmesi Anadolu ve Suriye üzerindeki baskıyı hafifletmişti .Timur ,Toktamış ve Hindistan seferleri ile uğraşırken Anadolu tekrar karışmıştı . Berkuk ,Kadı Burhanettin Ahmet , ve Yıldırım Beyazıt bölgelerinde Timur ‘un gelişi ile ortaya çıkan baskı guruplarına karşı harekete geçerken öte yanda kara koyunlu Türkmenlerinin lideri Kar Yusuf ve Celayir’li Ahmet ata yurtlarına tekrar sahip olmak için yoğun bir mücadeleye başlamışlardı Yıldırım Beyazıt Siyasi yaşantısının devamına izin verdiği Candaroğulları beyliğine karşı kendisine ihaneti nedeniyle son derece sert davrandı ve isfendiyar beyi Sinop’ta kuşattı ve anlaşmaya zorladı. Berkuk ise uzun zamandır Timur ile ortak çalışan ve ona destek olan Dulkadirli Sulhi beyi Timur un uzaklığı fırsatından yararlanarak kesin olarak zararsız hale getirmişti . Kara koyunlular ve Celayir’liler Timur nedeniyle kaybettikleri topraklara geri dönmekteydiler
Osmanlı devletinde ise Yıldırım Beyazıt Kayseri ve Sivas hükümdarının ölümünden sonra onların topraklarını almıştı .Berkyaruk un ölümünden sonrada da Anadolu içerisindeki Berkyaruk toprakların ele geçirmişti
Bu gelişmeleri yakından takip ederek Anadolu’ya tekrar yönelen Timur Bu kez yanında eski kadim dostu Erzincan emiri yanı sıra Ak koyunlu Kara yülük ile Onun kardeşi Ahmet beyi bulmuştu bu birliklerde Erzincan emiri ile birlikte hareket ediyorlardı .
Timur 1399-1400 Kışını Karabağda geçirmişti bu sırda Azerbaycan Gürcistan ve Arapların hakimiyetindeki Irakta başarılı sindirme faaliyetleri uygulamaktaydı
Sivas’ta Kadı Burhanettin in öldürülmesi ile boşalan yere Yıldırım Beyazıt oğlu Süleyman Çelebiyi 4000 kişilik bir kuvvetle yerleştirmişti , Timur un geldiğini duyan şehzade hemen geri çekilmişti .Sonuçta Kayseri ve Yıldırım ’ın diğer oğlunu koruması için gönderdiği Mehmet yenildi . Sivas ve Kayseri Timur adına kazanılmış oldu .Sivas’ı talan eden Timur geri dönerek Memlük’ ler üzerine yürümüş ve bunları da yenmişti .Bu geri dönüşünün nedeni olarak Memluk ler de değişen siyasi denge nedeniyle orada bir karışıklığın çıkmasını istememesidir Memlük sultanlığı tahtına geçen ferec merkez ve taşra arasında çatışmalara sebep olmuştu Timur bu durumda arkadan vurulmak istemiyordu Nitekim Timur Suriye’yi ele geçirdikten sonra Suriye içlerine doğru yürümemiş ve asıl hedefi olan Anadolu’ya tekrar yönelmiştir Suriye’nin fethi Anadolu için hazırlıktır .
Sivas ve Malatya Osmanlı bölgesiydi ve buralar Timur tarafından zapt edilmiş olmasına rağmen Yıldırım Bu hadiseye seyirci kalmıştı . Bu dönemde Timur geri dönerek Suriye Memlük’ ler üzerlerine yürümüş olmasına rağmen Yıldırım bu bölgede tekrar edecek gelişmelere karşı önlem almamıştır Timur’un güneye inmesini Anadolu’dan vaz geçti şeklinde değerlendirmiştir Bu yıldırım için bir gafletti .
Suriye dönüşünde tekrar Anadolu’ya geçen Timur Alınan topraklarla değişen sınır çizgileri ve siyasi gelişmeler neticesinde ilk defa kendisi kadar kuvvetli bir rakip ile karşı karşıya gelmişti Bu güne kadar devam eden soğuk savaş , mektuplar savaşı ve taraftar kazanma yarışı bitmiş gerçek savaş başlamıştı .
Anadolu’daki siyasi gelişmeler ve sonuçları ;
Timur ‘un Anadolu içlerine doğru yürüyeceği haberi Arapların hakimiyetindeki Irak’ın idarecisi Celayir Ahmet ile Kara koyunlu Türkmenlerin önderi Kara Yusuf’u tedirgin etti .Çünkü görünüşe göre Timur bir çevirme hareketi uygulayacaktı ve açıktan açığı Timur düşmanı oldukları için yaklaşan bu tehlike karşısında bu iki lider Memleketi terk ederek memlük sultanlığı Suriye topraklarına girer Sultana sığınırlar çok geçmeden burada kalamayacakları anlaşılınca Anadolu’ya geri dönerek yanlarında bulunan kuvvetleri ile birlikte Yıldırım ’a yetişirler ve onun yanında yer alırlar Yıldırım Kütahya’yı Sultan Ahmet e dirlik olarak verir Bu sırada Kara Yusuf ‘ta Timur askeri önünden kaçarak Yıldırım ’a sığınır ve Yıldırım buna da dirlik olarak Aksaray verilir . Yıldırım Erzincan’a doğru ilerler ve Timur ile birlikte hareket adan Hutaharen’i yenerek şehri zapt eder fakat Sultan Ahmet ve Kara Yusuf unu ricaları ile şehri Hutaharen ‘e geri vererek ve vergiye razı olur Bunu haber alan Timur Komutanlarına o bölgeye gönderir ve Yıldım geri çekilir . bir süre sonra Timur Yıldırıma bir mektup daha gönderir ve şartların belirtir kabul edilmezse savaşacağını söyler Yıldırım Şartları kabul etmez ve nihayet Timur Cihan Şümul imparatorluk kurma hevesini gerçekleştirme fırsatını yakalar sıra ile önce Kemah kalesi Sivas ve Kayseri ardından Ankara’ya doğru yürünür 1402 Haziranında tarihin yönünü değiştiren bir savaş olur ve Yıldırım esir düşer .
Osmanlı ile Timur rekabeti Anadolu Türklüğü aleyhinde sonuçlanır zaferden sonra bir yıl Anadolu’da kalan Timur bu sürenin çoğunu batıda geçirmiş ve fethini en uç noktaya kadar götürmüştür temmuz 23 te Anadolu’yu terk edip Büyük hint seferi için Gürcistan’a dönmüştür .Bu büyük savaşın en önemli sonuçlarından biri Yıkılmak üzere olan Bizans’ın bir müddet daha yaşamasına imkan hazırlamasıdır ve İstanbul’un fethi yarım yüzyıl gecikmiştir. Dönemin Latin Kronikçileri Hıristiyanlığın bu şekilde kurtarıldığını söylerlerse Timur Batılı Hükümdarlar tarafından değerli ve güvenilir bir müttefik olarak kabul edilmiştir.Timur ‘un askerleri Kudüs ‘ü yeniden ele geçirdiklerinde 60 000 adamı ile birlikte topluca Hıristiyan oldukları ve üzerlerinde haç işareti diktikleri propagandası yapılır Artık Hıristiyan hacıların artık Kudüs’e rahatça gidebilecekleri anlatılır .Rumeli deki Osmanlı sınırları bir süre gerilemiştir ,Milli birlik içinde Anadolu ‘yu toplamaya çalışan Yıldırım ‘ın bu hayali bir anda yok olmuştur Anadolu Türklüğü fetret dönemine girmiştir ,dönerken bıraktığı parçalara ayrılmış Anadolu da huzursuzluk bir yüzyıl kadar sürmüştür.Anadolu beylikleri yeniden Kurulmuşlar Osmanlı Devleti l Murat’ tan önceki sahip olduğu Asaya,ya yeniden dönmüştü .Beyazıt’ın mirası oğulları arasında savaşlar ve rekabetler ile kendini gösterecek yükselmeyi daha da geciktirecektir. Germiyan ve Karaman oğulları devleti Anadolu’nun yeniden en önemlileri olmuşlardır Timur onları kendi Himayesi altında önemli devlet yapacaktır. Asya Kıtası üzerinde her şey Osmanlıya göre yeniden yapılanacaktır bununla birlikte Avrupa’nın elinde bulunduğu yerler bağlılık ve uysallık göstermişlerdir hiçbir şartlardan yararlanarak kurtulmaya çalışmamışlardır .Ankara savaşı ile Osmanlı İmparatorluğunun birinci safhası tamamlanmış olur devletin doğuşu ve ilk yıllarında çok hızlı gelişmeler acı fakat nisbi bir başarısızlığın nedeni olmuştur Bu duruma rağmen Osmanlı gücü hem Asya’da hem Avrupa’da hesaba katılması gereken bir gerçektir hiçbir zaman bu yükselişe ulaşabilen olmamıştır.
|
